ÁP CAO LẠNH LỤC ĐỊA XIBIA VỚI QUÁ TRÌNH XÂM NHẬP LẠNH VÀO NƯỚC TA

CHỦ ĐỀ KHÍ TƯỢNG THÁNG 11: ÁP CAO LỤC ĐỊA XIBIA
VỚI QUÁ TRÌNH XÂM NHẬP LẠNH VÀO NƯỚC TA

Các bạn có bao giờ tự thắc mắc rằng khí lạnh tràn xuống nước ta xuất phát từ đâu không? Liệu có phải từ Bắc Cực không? Câu trả lời là không phải! Tuy nhiên nó có nguồn gốc từ khối khí cực đới và áp cao lục địa Xibia chính là nguyên nhân gây nên mùa đông lạnh ở nước ta. Nước ta mặc dù nằm ở vùng nhiệt đới mà lẽ ra quanh năm ấm áp nhưng ở các tỉnh Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ thì lại có một mùa đông lạnh đặc trưng (kéo dài từ 3-4 tháng, nhiệt độ trung bình tháng < 20 độ), ở cùng vĩ độ nhiệt đới như chúng ta thật hiếm nơi nào có được một mùa đông lạnh rõ rệt và kéo dài như vậy.

* Bản chất của áp cao lục địa Xibia:
Khi mùa đông tới, bắc bán cầu nhận được ít lượng bức xạ từ mặt trời hơn mùa hè nên phần lớn lãnh thổ Châu Á bị lạnh đi và hình thành những hệ thống áp cao lạnh lục địa, trong đó hệ thống áp cao rõ ràng nhất với trung tâm nằm ở vùng Xibia thuộc Liên Bang Nga (phía bắc Mông Cổ). Áp cao này khống chế hầu hết thời tiết mùa đông ở Châu Á (trong đó có Đông Nam Á của chúng ta) và thậm trí là sang cả khu vực Châu Âu. Nó là áp cao với trị số khí áp lớn nhất trên hành tinh từng được ghi nhận. Vị trí của tâm áp cao này ở khoảng vĩ độ 50-55 độ bắc, nằm gần với đai áp thấp ôn đới và nằm xa về phía bắc so với đai áp cao cận nhiệt. Với sự vận động chung của khí quyển vùng ôn đới là từ tây sang đông thì áp cao này cũng có xu hướng di chuyển từ vùng Mông Cổ – Nga sang phía các nước Đông Á như (Trung Quốc; bán đảo Triều Tiên; Nhật Bản), nhưng do sóng Rossby (sóng hành tinh) mà nó có xu hướng trượt về phía đông nam Trung Hoa và vùng biển Hoa Đông. Đôi khi nó cũng mở rộng về phía tây và tây nam, nhưng phần lớn thì nó có hướng di chuyển như trên.

>>> Nếu là như vậy thì nó tác động đến nước ta không nhiều. Nhưng ngược lại nó lại tác động đến nước ta rất rõ rệt và phần lớn thời gian còn giữ được bản chất lạnh khô!

* Yếu tố địa hình dẫn tới sự xâm nhập lạnh vào nước ta:
Nếu như các bạn để ý sẽ thấy rằng, miền Bắc Ấn Độ nằm ở vĩ độ cao hơn chúng ta nhưng mùa đông họ không lạnh như chúng ta, nguyên nhân đó là dãy Himalaya đã ngăn cản áp cao Xibia xâm nhập vào đây. Cao nguyên Tây Tạng nằm ở phía tây nam Trung Quốc với nhiều sống núi kéo dài và chạy sang tới vùng Vân Nam Trung Quốc. Hệ thống sống núi này đã ngăn cản việc áp cao Xibia xâm nhập vào Ấn Độ và bị dồn lại xâm nhập vào Đông Nam Á (gồm các nước Myanma; Lào và Việt Nam).

* Yếu tố Synop chính dẫn tới sự xâm nhập lạnh vào nước ta:
1. Áp thấp Aleut (vùng đông bắc Nhật Bản)
Áp thấp này đóng vai trò như một bức tường vô hình khiến áp cao Xibia xâm nhập xuống phía nam nhiều hơn việc xâm nhập sang phía đông. Vào thời kỳ đầu mùa và giữa mùa đông, áp thấp này hoạt động mạnh khiến áp cao Xibia bị chặn lại ở phía đông và buộc phải mở rộng sống áp về phía đông nam và nam. Kết quả là khí lạnh bị đưa sâu xuống phía nam và xâm nhập vào vùng nhiệt đới của chúng ta. Vào thời điểm cuối mùa, khi áp thấp này suy yếu dẫn đến việc áp cao Xibia mở rộng sống về phía đông sau đó mới xâm nhập vào nước ta, vì khi mở rộng về phía đông nên nó đã biến tính và khi xâm nhập vào nước ta nó thường cho hiện tượng mưa phùn ẩm đặc trưng ở Bắc Bộ.
2. Rãnh đông á
Đây là hình thế synop trên cao có liên quan chặt chẽ tới những lần xâm nhập lạnh vào nước ta. Khi rãnh này khơi sâu và kéo dài hơn thì cũng là lúc xâm nhập lạnh vào nước ta trở nên mạnh hơn và ngược lại.
3. Áp thấp hành tinh
Đây là vùng áp thấp lớn với quy mô trên hành tinh ở trên cao và có tâm ở hai cực, ta xét đến áp thấp hành tinh với tâm ở cực Bắc. Vào thời điểm khi áp thấp này suy yếu và rút lên phía bắc thì những lần xâm nhập lạnh cũng suy yếu theo, ngược lại khi áp thấp này hoạt động mạnh và mở rộng về phía nam dẫn đường cho những lần xâm nhập lạnh vào nước ta mạnh và liên tục.
4. Dòng xiết gió tây trên cao
Có thể nói đây là hình thế để đánh giá về thời gian mùa đông Synop ở nước ta. Vào mùa hè thì dòng xiết này rút lên phía bắc cao nguyên Tây Tạng và suy yếu theo áp thấp hành tinh, mùa đông thì nó bắt đầu hoạt động mạnh và dịch chuyển xuống phía nam theo sự mở rộng của áp thấp hành tinh. Các nhà khí tượng căn cứ vào nó để đánh giá về sự bắt đầu và kết thúc mùa đông Synop ở nước ta. Khi dòng xiết này dịch xuống phía nam cao nguyên Tibet (khu vực Tây Tạng) chính là lúc mùa đông Synop bắt đầu và ngược lại khi dòng xiết này rút lên phía bắc của cao nguyên Tibet thì là mùa đông Synop kết thúc.
=> Bằng chứng liên hệ: Vào nửa cuối tháng 1 năm 2016, Bắc Bộ trải qua một đợt giá rét lịch sử. Tại đồng bằng nhiệt độ thấp nhất đã xuống tới 4-5 độ, vùng núi là dưới 2 độ và nhiều nơi đã xuất hiện băng giá. Trong giai đoạn đó, các hình thế synop đã cùng cộng hưởng và mạnh hơn bình thường, dòng xiết gió tây và áp thấp hành tinh đã lấn rất xa về phía nam, rãnh đông á khơi sâu và đây cũng là nguyên nhân cho lần xâm nhập lạnh kỷ lục đó ở nước ta.
* Quy luật hoạt động của áp cao Xibia trong năm: Đây là áp cao với quy mô khí hậu của khu vực Châu Á nói riêng và của thế giới nói chung, vì vậy mà nó hoạt động quanh năm và hoạt động rất mạnh vào thời kỳ mùa đông ở bắc Bán Cầu.
- Vào mùa hè, từ tháng 6 đến tháng 8: áp cao này suy yếu tới cực tiểu, trên bản đồ Synop lúc này thì áp cao xibia chỉ là một vùng áp cao với trung tâm khí áp trung bình khoảng 1020mb và phạm vi rất nhỏ, quanh khu vực Xibia và Mông Cổ. Tuy nhiên có những thời điểm, nó hoạt động mạnh bất thường và cho xâm nhập xuống phía nam gây nên những sự xáo trộn rất mạnh cho thời tiết nước ta, nhưng trường hợp này là cực kỳ hiếm có.
- Vào mùa thu, từ tháng 9-10: áp cao Xibia bắt đầu hoạt động mạnh dần lên và mở rộng vùng áp > 1015mb xuống tới Trung Quốc và cả nước ta. Trong thời gian này, những khối áp cao xung quanh cũng hoạt động rõ rệt mới đai áp cao cận nhiệt và có khi xác nhập cùng áp cao Xibia và mở rộng sống áp về phía nam, cho xâm nhập lạnh mạnh vào nước ta. Trong thời gian này Bắc Bộ thường có kiểm thời tiết nắng hanh và se lạnh về đêm và sáng.
- Vào chính đông, từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau: áp cao này bước vào giai đoạn hoạt động mạnh nhất trong năm với vùng tâm áp trung bình khoảng 1035mb và đường đẳng áp > 1015 mở rộng xuống tới Trung Bộ của nước ta. Nó cùng với những áp cao xung quanh mở rộng các sống áp về phía đông, tây và nam. Khống chế toàn bộ vùng đại lục Á-Âu.
- Vào mùa xuân, từ tháng 3 đến tháng 5: áp cao này suy yếu dần và rút lên phía bắc, tuy nhiên vào những tháng 3 và 4 cũng có những lần xâm nhập lạnh vào nước ta gây rét đậm rét hại thường không kéo dài.

Các bạn có gì thắc mắc hãy cmt bên dưới nhé!
Tháng sau chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về "Gió mùa mùa đông với chế độ khí hậu mùa đông Việt Nam"

Tìm kiếm Blog này

Thời tiết & khí hậu Việt Nam

ÁP CAO LẠNH LỤC ĐỊA XIBIA VỚI QUÁ TRÌNH XÂM NHẬP LẠNH VÀO NƯỚC TA

Nhận xét

Đăng nhận xét

Bài đăng phổ biến từ blog này

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÓ MÙA Ở NƯỚC TA VÀ HỆ QUẢ CỦA NÓ ĐỐI VỚI SỰ PHÂN HÓA Ở TỪNG KHU VỰC

TÂY NAM BỘ CHỊU ẢNH HƯỞNG CỦA ATND VÀ NAM TRUNG BỘ SẼ HỨNG CHỊU BÃO SỐ 12